Waar gehakt wordt, vallen spaanders. Onze advocaten van de sectie Liability law te Amsterdam kunnen dat onderschrijven. Op dagelijkse basis behandelen zij zaken met betrekking tot beroepsfouten, en staan zij professionals en gedupeerden bij in aansprakelijkheidskwesties. De gedupeerde zet doorgaans in op schadevergoeding of zoekt genoegdoening bij de tuchtrechter. De professional op zijn beurt hoeft ook niet stil te zitten terwijl hij geschoren wordt, en dat is beslist ook onverstandig. De professional doet er evenzogoed verstandig aan om juridische bijstand in te roepen, want er staat doorgaans veel op het spel.
In een reeks van artikelen gaan we in op de onderscheiden aansprakelijkheidsnormen voor specifieke professionals. In dit tweede artikel staat het handelen van de accountant centraal. Welke gedragsnormen gelden voor de accountant, en waar moet een gedupeerde naartoe om zijn recht te halen?
Soorten zaken
Klachten over de werkzaamheden van de accountant komen in uiteenlopende gedaanten. Een recent voorbeeld dat welhaast vermeld moet worden, betreft het vermeende wanpresteren van de accountants van KPMG in het faillissement van Royal Imtech. De controlerend accountants hadden fraudesignalen genegeerd, en werden op verzoek van de curatoren van Royal Imtech door de Accountantskamer berispt. De zaak deed nogal wat stof opwaaien, mede vanwege de (grote) gemoeide belangen.
Behalve dat een gedupeerde zich kan beklagen omtrent controlewerkzaamheden – veelal de eerste associatie als men zich een doordeweekse dag van de accountant voorstelt – is het werkgebied van de accountant breder. Een accountant is doorgaans ook betrokken bij het begeleiden van ontvlechtingen, buy-outs, of (turbo)liquidaties, en bij waardebepalingen of de financiële afhechting van omstandigheden in de privésfeer zoals een echtscheiding. In al die gevallen gaat het helaas ook wel eens mis. De jongste zaak op ons bureau handelt over accountantsfacturen en het recht om het dossier te onthouden. Een recht-toe-recht-aan dossier, dat we inmiddels naar tevredenheid hebben geschikt.
Civiele normen
In civiele procedures gaat het erom schade vergoed te krijgen, waarbij de gedupeerde zich doorgaans op het standpunt stelt dat de accountant zijn zorgplicht heeft geschonden. De zorgplicht volgt uit de wet wanneer een gedupeerde zijn ‘eigen’ accountant aanspreekt (artikel 7:401 BW), echter als men zich richt op de accountant van een ander als gevolg waarvan schade is geleden, dan volgt een zorgplicht soms ook uit de rechtspraak en het leerstuk van de onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW). Wat onder de zorgplicht moet worden verstaan is in juridisch jargon “casuïstiek”, of beter gezegd: koffiedik kijken. Telkens zijn de omstandigheden van het geval beslissend, en geen situatie is nu eenmaal hetzelfde.
Een bijzonderheid voor wat betreft de civiele schadevordering jegens een accountant, is dat de gedupeerde zich behalve tot de rechtbank ook tot de zogenoemde Raad voor Geschillen (“Raad”) kan wenden. Deze instantie behelst niet meer dan een vorm van bindend advies, evenwel met de positieve noot dat in het college leden zitting nemen die affiniteit hebben met accountancy. Het werkgebied van de Raad moet evenwel niet worden overdreven, aangezien veruit de meeste kwesties gaan over declaratiegeschillen. De accountant meent dan dat hij nog geld tegoed heeft, of de verzoeker meent juist aanspraak te maken op terugbetaling. In alle andere kwesties heeft de Raad misschien wel de bevoegdheid om te oordelen en is de Raad ook in staat om betalingsveroordelingen op te leggen, in onze praktijk verkiezen we toch vaak de rechtbank. Buiten de geschillen omtrent de declaraties komt het, zowel bij de procedure voor de rechtbank als voor de Raad, in de bewoording van de Hoge Raad neer op de vraag of de accountant heeft gehandeld zoals van een redelijk bekwaam en redelijk handelend accountant mocht worden verwacht. Dát is het criterium.
Tuchtnormen
Wat van een deugdelijk accountant mag worden verwacht, of wat binnen de branche als norm heeft te gelden, dat wordt dan weer bepaald door de tuchtrechter. In een tuchtprocedure oordeelt een tuchtcollege, doorgaans (ook) een college van vakgenoten, over maatregelen die de professional in zijn professie raken of hem belemmeren om nog langer zijn professie uit te oefenen. In zoverre is het gevolg van een tuchtprocedure voor de professional veelal verstrekkender dan de civiele procedure, zeker wanneer de professional voor een te betalen vergoeding toch is verzekerd. In onze Aansprakelijkheidspraktijk starten we voor gedupeerden doorgaans dan ook een civiele procedure én een tuchtprocedure; omdat een veroordeling in de tuchtprocedure de opmaat vormt voor schadevergoeding, en vanwege de druk die wordt uitgeoefend. Een tuchtmaatregel raakt de professional meer, wat zich overigens ook vertaalt in meer bereidheid om er middels een schikking uit te komen.
De tuchtrechtelijke sanctionering van de accountant vindt plaats door de Klachtencommissie NBA (“Klachtencommissie”) en de Accountantskamer. De route van de Klachtencommissie is in opzet beperkt, omdat het uitsluitend persoonlijke klachten mag betreffen. De route staat bovendien niet open ingeval reeds een interne klachtenprocedure is doorlopen of wanneer een declaratiegeschil aan de orde is. Onze sectie verkiest, vanwege de verschillende beperkingen en het accent op bemiddeling bij de Klachtencommissie, doorgaans voor een tuchtprocedure voor de Accountantskamer.
De Accountantskamer is een gewichtig college waarin behalve leden van de rechtelijke macht ook een of meerdere accountants zitting nemen. De zittingen worden doorgaans gehouden in de Rechtbank Overijssel vanwege de vestigingsplaats van de Accountantskamer te Zwolle, en geoordeeld wordt naar een wettelijke tuchtmaatstaf. Op grond van artikel 22 van de Wet tuchtrechtspraak accountants (“Wta”) en artikel 42 van de Wet op het accountantsberoep (“Wab”), is de accountant aan tuchtrechtspraak onderworpen ter zake van elk handelen of nalaten in strijd met de Wab dan wel een handelen of nalaten in strijd met het belang van een goede uitoefening van het accountantsberoep. Het betreft een brede norm waardoor vrijwel elke kwestie onder de reikwijdte valt. In de praktijk wordt veel gewicht toegekend aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (“Vgba”) waarin een zestal “fundamentele beginselen” voor de accountant zijn verankerd: professionaliteit, integriteit, objectiviteit, vakbekwaamheid, zorgvuldigheid en vertrouwelijkheid. Zijn deze beginselen in het geding, dan heeft de accountant te meer wat uit te leggen.
Op grond van artikel 2 van de Wta kan de Accountantskamer aan de accountant een waarschuwing, berispring, geldboete, en een (tijdelijke) doorhaling in het accountantsregister opleggen. Dat zijn verstrekkende maatregelen, en in zoverre is het zeker (ook) voor de accountant verstandig om juridische bijstand in te roepen, al is procesvertegenwoordiging strikt genomen niet verplicht. Is de gedupeerde of de beklaagde accountant het niet eens met de beslissing van de Accountantskamer, dan staat de weg open naar het College van Beroep voor het bedrijfsleven (“CBb”); het CBb oordeelt in hoger beroep.
Rechtsgang
Als de gedupeerde op zoek is naar schadevergoeding, dan dagvaardt hij de accountant dus voor de rechtbank of brengt de kwestie zoals gezegd aan bij de Raad. De klager die daarnaast een tuchtklacht wenst in te stellen, richt zijn klaagschrift overeenkomstig artikel 7 van het Procesreglement van de Accountantskamer aan haar secretariaat. Over het algemeen is de tuchtprocedure eerder doorlopen dan de civiele procedure, zodat als de beide procedures parallel worden ingezet, de bevindingen van de tuchtrechter kunnen worden meegenomen in de civiele procedure strekkende tot schadevergoeding. Hoe zit het met de kosten van de beide procedures? In de civiele procedure betalen de eiser en de gedaagde griffierecht (onder meer) afhankelijk van het beloop van de vergoeding die wordt gevorderd. In de tuchtprocedure voor de Accountantskamer betaalt men slechts eenmalig € 70,00 “klachtgeld”. Dat is te overzien.
Bent u gedupeerd door de handelswijze van een accountant, of bent u als accountant juist het mikpunt geworden? Onze advocaten van de sectie Aansprakelijkheidsrecht te Amsterdam zijn u graag van dienst. Voor meer informatie en vragen kunt u contact opnemen met de advocaten Michael Dol en Ashley Geerts.
